UYKU DÜZENLERİ GENETİK FARKLILIKLARDAN ETKİLENİYOR!

Uyku, hayatta kalmak için çok önemlidir ve birçok hastalık düzensiz uyku düzeniyle bağlantılıdır.

Daha önce yapılan araştırmalara göre hem çok fazla uyuma hem de çok az uyuma durumu obezite, diyabet, hipertansiyon, kalp hastalığı, psikiyatrik hastalık ve hatta erken ölüm gibi sağlık sorunları ile bağlantılı olduğu bulunmuştur. Şubat 2013 yılında Sleep dergisinde yayınlanan bir çalışmaya göre gece altı saatten daha az uyuyan bireylerin erken ölme riskinin arttığı bulunmuştur.

Başka bir çalışmada, araştırmacılar, insanların uyumak için harcadıkları zamanın DNA’larının iki bölgesi ile düzenlendiğini bulmuşlardır. İki bölgeden ilki ortalamaya göre daha fazla uyku süresi olan kişilerde gözlenen bölgedir. Diğer bölge ise ortalamaya göre daha kısa uyku süresi olan kişilerde gözlenmiştir. Bu çalışmada tanımlanan ilk gen bölgesinin (daha uzun uyku süresi ile ilişkili olan) tiroid hormon seviyelerini düzenleyerek uyku düzenlerini etkileyebileceğini buldular. DNA bölgesi, tiroid gelişimi ve fonksiyonunda rol alan PAX8 geninin yakınında bulunur.

Araştırmacılar tarafından olağandışı uyku düzeni yaşayan bireylere mutasyon taraması yapılmış ve uyku düzeninde önemli rol alan genler araştırılmıştır.

Doğal kısa uyku (NSS), gece boyu sadece 4-6 saat uyuduğunda bile iyi dinlenmiş hisseden bireyleri ifade eder.

Ailesel doğal kısa uyku (FNSS) otozomal dominant bir allelde gözlenir.

Doğal kısa uyku özelliği olan insanlarda SNP bazli analiz ve tam ekzom sekanslaması sonucunda B1-adrenerjik reseptör geninde, 10q25.3 kromozomunda bulunan çok nadir bir mutasyon tespit edilmiştir. Mutasyon b1AR (G-protein-bağlı reseptör)’ın 187.aminoasit pozisyonunda bir alanin/valin değişikliğinin sonucunda C/T değişimine neden olur. Mutasyon, FNSS ile ortaya çıkar ve ailede etkilenmemiş bireylerde gözlenmez. İnsan popülasyonunda nadir görülen bir mutasyondur. Mutasyon sonucunda, insanlarda doğal kısa uyku durumu gözlenir. Aynı mutasyon ile tasarlanan fareler, insanlarla benzer kısa uyku durumuna sahiptir.

Mutasyon, in vitro olarak, agonist tedavide protein stabilitesinin azalmasına ve sinyalizasyonun azalmasına yol açar. İn vivo olarak, mutasyonu taşıyan fareler kısa uyku davranışı gözlenmiştir. Mutant farelerde 24 saatte 55 dakikalık uyku süresi azalırken, insanlarda mutasyona uğramayan taşıyıcılardan ortalamam 2 saat daha az uyurlar. Bu durum, farelerin insanlara göre fizyolojisindeki farklılıklardan kaynaklandığı düşünülmüştür. Fareler insanlardan daha fazla parçalanmış uyku düzenine sahiptir.

Araştırmacılar şimdi ADRB1 proteinin beynin farklı kısımlarındaki işlevini araştırmak istiyor. Ayrıca farklı genetik çeşitlilikler de tespit edilmek isteniyor.

Yardım Alınan Kaynak: Guangsen Shi, Lijuan Xing, David Wu, Andrew krystal, Louis J. Ptacek, Ying-Hui Fu, A Rare Mutation of B1-Adrenergic Receptor Affects Sleep/Wake Behaviors. Neuron, September 25, 2019.

-Esin Can