Pandemik salgın, COVİD-19 Nedir?

Herkese merhaba,

Bugün sizlerle koronavirüsler hakkında konuşmak istiyorum. 31 Ocak 2020’de Dünya Sağlık Örgütünün uluslararası kamu sağlığı için acil durum ilan etmesi ve tabi ki pandemik bir salgın şeklinde tanımlanmasından sonra hepimizin hayatında kritik ve popüler bir konu haline gelen koronavirüsleri gelin yakından tanıyalım…

Coronaviridae ailesine mensup olan koronavirüsler tek zincirli, pozitif polariteye sahip RNA virüsleridir. Bu virüs tipi memelileri ve kuşları enfekte ederek başta solunumsal, nörolojik ve hepatik başta olmak üzere çeşitli hastalıklara yol açabilmektedir.

Coronaviridae ailesi Alfa, Beta, Delta, Gamma coronavirüs olmak üzere 4 cinse ayrılmaktadır. Alfacoronavirüs cinsi altında yer alan HCoV-229E, HCoV-OC43 ve HCoV-NL63 virüsler insanlarda soğuk algınlığına yol açmaktadır. Betacoronavirus ailesinde ise HKU1-CoV, 2003 yılında tanımlanan ve Şiddetli Akut Solunum Sendromu (SARS)’ndan sorumlu olan SARS-CoV ve 2012 yılında tanımlanan ve Orta Doğu Solunum Sendromu (MERS)’ndan sorumlu olan MERSCoV virüsleri bu cinse dahildir.

Bugün gündemimizde önemli bir yer teşkil eden CoVid 19’u yakından tanıyalım.

Salgının başlangıcının Çinde yer alan Huanan Deniz Pazarı kaynaklı olduğu düşünülmektedir. Bununla beraber Virüs genomu sekanslama sonuçlarına ve evrimsel analizlere dayanarak, yarasanın virüs kökenli doğal konakçı olduğundan şüphelenilmektedir. En güncel ismiyle COVID-19 olarak bilsek de ikinci bir isim olarak SARS-Cov-2 olarakta karşımıza çıkabilmektedir. Bunun nedeni hücre kültüründe sitopatik etkisiyle birlikte yapılmış olan filogenetik analiz sonucu yarasa kökenli SARS-like CoV ile %86.9 oranında nükleotit sekans benzerliği taşımasıdır.

Enfekte olan kişilerde oksijen ihtiyacı ile beraber seyreden ve en sık görülen semptomlar %98 ile ateş, %76 öksürük, %55disapne, %44 ile miyalji ve halsizlik şeklindedir.

Pandemik hale gelen bu salgın ile ilgili en kritik noktalardan birkaçı ise inkübasyon ve temel çoğalma sayısı (Ro)’dır. İnkübasyon süresi insandan insana bulaşan bir vakada 9-12 gün olarak belirlenmekle beraber diğer gelişen koronavirüs inkübasyon süresinin 2 gün olmasıyla beraber vaka tanımlanmasında güvenli süre aralığı toplamda 14 gün şeklinde belirlenmiştir. Bir diğer önemli nokta olan temel çoğalma süresi % 1.5-3.5 arasında değişkenlik gösteriyor. Ro değeri enfekte bir kişinin hastalığı kaç kişiye bulaştıracağını gösteren bir sayı olmakla beraber bu değer insanların birbirleriyle ne sıklıkla temas ettikleri ve viral yayılımı azaltma çabaları gibi faktörlere bağlı olarak bu sayının azalıp artması muhtemeldir.

Hastalığın mortalite hızı olarak %2.1 olarak tespit edilmekle beraber ilerleyen süreçlerde bu sayının değişmesi de muhtemeldir. Umuyoruz ki bu değişim azalma yönünde olur.

DSÖ 31 Ocak 2020 itibari ile kamu sağlığı acil durumu ilan etmesiyle beraber ilaç ve aşı üretimi konusunda firmalar iş birliğine başladılar. En iyi aşı çalışmalarının bile aylar sürebilmesi dolayısıyla ilk ve öncelikli olarak SARS, MERS, HIV gibi hastalıklarda endike olan anti viraller ile sonuçlar test edilmektedir. Bilinen bazı anti viral ilaçlar da teste tabi tutulmakta beraber yanlış algı oluşturmamak veya bilinç-dışı kullanımı önleyebilmek adına ürün ve marka ismi özellikle vermemekteyim 😊 .

Bu yazımızda Koronavirüs ailesini ve ilk nerede görüldüğünü konuşmakla beraber geliş noktalarını ve Coronaviridae ailesini daha yakından tanıdık.

İlerleyen yazılarımda sizlerle koronavirüsten korunma yollarını, moleküler mekanizmasını ve aydınlatılıcak olan bilgiler ışığında tedavinin moleküler mekanizmalarını paylaşacağım.

Yazımı okuduğunuz için teşekkür eder, bu zor süreçte sizlere motivasyonunuzu yüksek tutmanızı ve olabildiğince evde kalarak, insanlarla sosyal mesafenizi koruyarak ve son olarak ellerinizi bol bol su ve sabunla yıkayarak kendinizi korumanızı isterim. Her bir can çok kıymetli, bu fırtınalı süreci en az hasar ile atlatmak dileğiyle.

Sağlıcakla kalın.

Not: Referanslar aşağıda belirtilmiştir.

● Impressions, F. (2020). 2019 Koronavirüs Salgını – Anlık Durum ve İlk İzlenimler 2019, 25, 1–5.

● Mers-cov, M.E.R.S.(2016).Ortadoğu Solunum Yetmezliği Sendromu Koronavirüsü, 77–83.

● Guo, Y., Cao, Q., Hong, Z., Tan, Y., Chen, S., Jin, H., … Yan, Y. (2020). The origin , transmission and clinical therapies on coronavirus disease 2019 ( COVID-19 ) outbreak – an update on the status, 1–10.

● Yang, X., Yu, Y., Xu, J., Shu, H., Xia, J., Liu, H., … Wang, Y. (2020). Articles Clinical course and outcomes of critically ill patients with SARS-CoV-2 pneumonia in Wuhan , China : a single-centered , retrospective , observational study, 2600(20), 1–7. https://doi.org/10.1016/S2213-2600(20)30079-5

● Sa, T., Gel, I. N. I., Koruma, R. M. E. V. E., & Evr, H. V. E. (2020). Toplum sağliğini geli̇şti̇rme ve koruma bi̇li̇m alani bi̇yoloji̇k hareket ve evri̇m bi̇li̇m alani.

-Gülçe Ergüneyt